- Hrana kao lek
-
by cpm
Opis i poreklo
Lan je jedna od najstarijih i najzanimljivijih biljaka, čije je poreklo iz Mesopotamije. Lanene semenke se uzgajaju preko 5 000 godina u umerenim i tropskim područijima, gde se upotrebljavaju u različite svrhe.
Stari Grci i Rimljani koristili su ga u ishrani, mešajući lan sa kukuruznim brašnom prilikom pripreme hleba, takođe kao lek za probavne probleme. Nakon pada Rima upotreba mu slabi, ali mu je Karlo Veliki, poznati franački vladar vratio staru slavu, propisavši zakone o sadnji i konzumaciji lana.
Sve do danas lan se koristi u kulinarske i lekovite svrhe kao i za proizvodnju tekstila, a u Europi je i najstariji izvor ulja. Na vrhu svake biljke koja naraste i do pola metra u visinu cveta nežno plavi cvet.
Nakon što pčela izvrši oprašivanje, u cvetu se počinje razvijati plod, koji će kada sazre doseći veličinu graška, unutar kojeg se nalazi desetak malih semenki. Semenke se razlikuju u zavisnosti o mestu sadnje, tako da su u Kanadi crne ili smeđe, a u Indiji žućkaste.
Energetska i nutritivna vrednost
Energetski sadržaj 100 g semenki lana iznosi 534 kcal / 2234 kJ. Od toga je 42% masti, 29% ugljikohidrata i 18,2% proteina.
Od vitamina odličan je izvor tiamina (1,6 mg što čini 133% RDA), riboflavina (0,2 mg što čini 123% RDA), piridoksina (0,5 mg što čini 58% RDA), folne kiseline (52,2 µg što čini 26% RDA) i pantotenske kiseline (1 mg što čini 20% RDA), a dobar je izvor niacina (3 mg što čini 19 % RDA).
Od minerala lan je odličan izvor bakra (1,2 mg što čini 135% RDA), magnezijuma (392 mg što čini 131% RDA), mangana (2,5 mg što čini 125% RDA), fosfora (642 mg što čini 80% RDA), selena (25,4 µg što čini 46% RDA), gvožđa (5,7 mg što čini 41% RDA), kalcijuma (255 mg što čini 32% RDA) i cinka (4,3 mg što čini 29% RDA).
Semenke lana u 100 g sadrže 27 g dijetalnih vlakana, 28,7 g nezasićenih masnih kiselina, od toga 22,8 g alfa linolenske kiseline, a 651 µg luteina i zeaksantina.
Lekovitost
Kao što je vidljivo iz sastava, semenke lana su izuzetno bogate brojnim lekovitim stvarima. Već duže vreme poznato je da su sjajan izvor alfa-linolenske kiseline iz koje se pomoću enzima desaturaze složenim biohemijskim procesom dobiju omega-3 masne kiseline.
Omega-3 masne kiseline imaju višestruko delovanje na zdravlje našeg organizma. Učestvuju u procesu ublažavanja upala i boli povezanih sa reumatizmom, artritisom, osteoporozom i migrenom. Posredno mogu smanjiti formiranje ugrušaka čime se sprečava rizik od pojave srčanog ili moždanog udara.
Prema rezultatima međunarodne studije o uticaju mikro i makro nutrijenata na krvni pritisak, ishrana bogata omega-3 masnim kiselinama može uticati i na sniženje visokog pritiska. Lan se pokazao jednako delotvoran kao i lekovi za snižavanje holesterola što je dokazano u studiji koja je obuhvatila 40 pacijenata koji su kroz 60 dana konzumirali 20 g mlevenog lana.
Omega-3 masne kiseline potrebne su za održavanje elastičnosti staničnih membrana, što je vrlo značajno kod dijabetesa jer elastične stanice puno bolje reagiraju na insulin i bolje apsorbiraju glukozu.
Istraživanje provedeno na Sveučilištu u Torontu pokazalo je da se lan može boriti i protiv dijabetesa. Ljudi na kojima je vršen eksperiment koji su jeli hleb sa lanom imali su u krvi sat vremena nakon obroka za 28% manje šećera od onih koji su jeli pšenični hleb.
Laneno ulje leči bolesti kože poput ekcema, psorijaze, akni ili opeklina od sunca. Ulja bogata omega-3 masnim kiselinama mogu smanjiti rizik od pojave depresije, a takođe mogu uticati na poboljšanje pamćenja, koncentracije pri učenju i zdravlja očiju.
Međutim, omega-3 nije sve što lan nudi. Obrok s lanom ili brašno od lana je dobar izvor dijetalnih vlakana. Dijetalna vlakna mogu promeniti razliku holesterola kod srčanih oboljenja, smanjuju izloženost debelog creva štetnim stvarima iz hrane, pomažu kod konstipacije i stabiliziraju nivo šećera u slučaju dijabetesa.
Mleveni lan ili ulje od lana je dobar izvor fitohormona lignana, koji ublažavaju simptome menopauze, smanjuju rizik od pojave raka dojke i srčanih bolesti. Neki dokazi upućuju i na to da pomažu i kod plodnosti.
Naučnici su dobili rezultate koji upućuju na to da lignani iz lana udruženi s omega-3 masnim kiselinama usporavaju pojavu raka prostate. Lignani su antioksidanti, imaju antibakterijska, antivirusna svojstva i sprečavaju oštećenja koja uzrokuju slobodni radikali, a vezana su uz starenje i bolesti.
Lignini smanjuju rizik nastanka raka dojke i jajnika, jer umanjuju aktivnost estrogena, glavnog spolnog hormona žene, potencijalnog pokretača malignog rasta.
